BEŞ VAKİT NAMAZIN SÜNNETLERİ
Kovulmuş şeytandan Allah'a sığınır,rahmân ve rahîm olan Allah'ın adıyla başlarım.Yüce Allah'ın salât ve selâmı Rasûlünün,onun ehli beytinin ve ashâbının üzerine olsun.Bu yazımızda beş vakit namazın sünnetlerinden bahsedeceğiz.Faziletini,sayılarını,kılınmalarının hükmünü,deliller ışığında anlatacağız.Ancak beş vakit namazın sünnetlerine geçmeden evvel genel hatlarıyla namaz kelimesinden ve ibadetinden bahsetmek istiyorum.Öncelikle namaz kelimesi Arapça değil,Farsça bir kelimedir.Namazın Arapçası ise 'Salât' kelimesidir.Arapça'da salât kelimesi birçok manada kullanılır.O manalardan biriyse namazdır.Rabbimiz birçok âyette اَق۪يمُوا الصَّلٰوةَ ''O namazı dosdoğru kılın!''
buyurmaktadır.Namaz ibadeti ilk peygamberden,son peygamber Muhammed aleyhisselama kadar tüm ümmetlere emredilmiş bir ibadettir.Yüce Allah Beyyine sûresinin 5.âyetinde ehli kitabı kastederek meâlen şöyle buyurmaktadır:'Onlara ancak dini on'a has kılan hanifler olarak Allah'a kulluk etmeleri,namazı kılmaları,zekatı vermeleri emredildi.İşte dosdoğru din budur.'
Bu âyette de gördüğümüz gibi namaz ibadeti geçmiş ümmetlere de emredilmiş bir ibadettir.Kur'ân'da bu konuyla alakalı daha birçok âyet bulunmaktadır.Rabbimiz kelamında namaz vakitlerini de tefarruatlı şekilde açıklamıştır.Yüce Allah İsrâ Sûresi'nin 78.âyetinde meâlen şöyle buyurmaktadır: ''Gündüzün güneşin gün ortasını açmasından gecenin karanlığına kadar namaz kıl;bir de sabah namazını;çünkü sabah namazı şahitlidir.'' Diyanet İşleri Başkanlığı'nın hazırlamış olduğu Kur'ân Yolu mealinin dipnotunda Fahreddîn Râzî'nin bu ayetten beş vakit namazı çıkardığı bilgisi verilmiştir.Aynı şekilde güzel ve özet bir tefsîr olan Celâleyn Tefsîrinde de aynı çıkarım yapılmıştır.Hûd 114.âyette de gündüzün iki tarafında ve gecenin yakınlarında namaz kılmamız emredilmektedir.Süleymaniye Vakfı Meâlinde Hûd 114.âyetin dipnotunda bu âyetin beş vakit namazın farz olduğunun delili olduğu belirtilmiştir.Namaz vakitleriyle alakalı Kur'ân'da birçok âyet vardır.Ben asıl konumuz beş vakit namazın sünnetleri olduğu için sadece burada iki âyetten bahsettim.Namaz ibadeti mütevâtir olarak yani sahâbe neslinden itibaren binlerce müslümanın uygulayarak naklettiği bir ibadettir.Rasûllah(s.a.v.) sahîh bir hadiste şöyle buyurmuştur:''Beni nasıl namaz kılıyor görüyorsanız siz de öyle namaz kılın.'Sahabiler de Allah Rasûlü'nün bu söylemine uymuşlar,namazı onun gibi kılmışlar ve bizlere nakletmişlerdir.Bu temel bilgileri verdikten sonra şimdi beş vakit namazın sünnetleri konusuna geçelim.
BEŞ VAKİT NAMAZIN SÜNNETLERİNİ KILMANIN FAZİLETİ VE BU NAMAZLARIN SAYISI
Rasûlullah sahîh bir hadisinde şöyle buyurmaktadır:''Herhangi müslüman bir kul,Allah rızası için farz namazların dışında on iki rekat namaz kılarsa Allah mutlaka onun için cennette bir ev yapar'' Konuyla alakalı diğer sahih hadislere baktığımızda bu namazları şöyle tespit etmekteyiz.Sabah namazının farzından önce iki rekat,öğle namazının farzından önce dört rekat,sonrasında iki rekat,akşam namazının farzından sonra iki rekat,yatsı namazının farzından sonra iki rekat.Bu şekilde toplam sayı on iki etmektedir.Bu namazlara müekked sünnet denir.Yani Rasûlullah (s.a.v.) bu namazları çok az terk etmiş ekseriyetle kılmıştır.Sahih hadislere baktığımızda Allah Rasûlü'nün bazen öğle namazının farzından önce iki rekatta namaz kıldığını görüyoruz.Allah Rasûlü bazen öğlenin farzından sonra dört rekatta namaz
kılmış ve kılmayı teşvik etmiştir.Yine ikindi namazının farzından önce dört rekat namaz kılan kimse için ''İkindi namazının farzından önce dört rekat namaz kılan kimseye Allah rahmetiyle muamele etsin.'' buyurmuştur.İkindi namazından önce dört rekat namaz kılmaksa Hanefi mezhebine göre müstehap hükmündedir.Çünkü daha sahih ve meşhur olan rivayetlerde ikindi namazının farzından önce namazdan bahsedilmemiştir.O yüzden dolayı Hanefiler bu namazı müekked sünnet değil müstehap namaz kategorisine almışlardır.Hatta Hidâye'de bu namazın iki rekat olarak kılınabileceği de geçmektedir.Rasûlullah Akşam namazının farzından sonra iki rekat namaz kılmıştır.Yatsının farzından önce dört rekat namaz kıldığı naklediliyorsada bu rivayetleri sahih görmeyen cumhûr yatsının evvelinde sünnet namaz olmadığını söylemişlerdir.Hanefilerse yatsının farzından önce dört rekat namaz kılmanın müstehap olduğunu söylerler.Yatsının farzından sonra iki rekat namaz kılmak iste ittifakla müekked sünnettir.Çünkü sahih ve meşhur rivayetlerde Allah Rasûlünün yatsının farzından sonra iki rekat namaz kıldığı geçmektedir.Cuma namazının farzından önce de Hanefi mezhebine göre dört rekat namaz kılmak müstehaptır.Çünkü meşhur sahabî İbn Mes'ûd'un cumanın farzından önce dört rekat namaz kıldığı geçmektedir.İbn Ömer ise Buhârî'de geçen hadiste Rasûlullah'ın cuma namazının farzından sonra iki rekat namaz kıldığını söylemektedir.Konuyla alakalı sahih rivayetlere baktığımızda Rasûlullah'ın cumanın farzından sonra dört rekatta namaz kıldığını da görmekteyiz.Rasûlullah (s.a.v.) bu sünnet namazları mescitte değil evinde kılmış,ve sahabîlere de evlerinde kılmalarını tavsiye etmiştir.Ancak bu namazları mescitte,camide kılmada da beis yoktur.Ama nebevî sünnete en uygun olan sünnet namazların evlerde kılınmasıdır.
BEŞ VAKİT NAMAZIN SÜNNETLERİNİ KILMANIN HÜKMÜ
Yazımızda insanların kolay anlaması için sabah namazının farzından önce,öğle namazının farzından önce,sonra gibi ibareler kullanılmıştır.Aslında konuyla alakalı hadislere baktığımızda şöyle ibareler görmekteyiz.قبل الظهر (Kable'z zuhri) öğleden önce,بعد المغرب (ba'del mağrib) akşamdan sonra.Bunun sebebi şöyle ki beş vakit namaz dediğimiz zaman aklımıza sadece namazın farzları dediğimiz rekatlar gelmelidir.Yani sabah namazı iki,öğle namazı dört,ikindi namazı dört,akşam namazı üç,yatsı namazı dört rekattır.Toplam on yedi rekat etmektedir.Rasûlullah bu beş vakit namazın bazılarının öncesinde,bazılarının hem öncesinde hem sonrasında,bazılarının sadece sonrasında nafile namazlar kılmıştır.Alimler ise halkın bunu daha iyi anlaması için sabah namazının sünneti,öğlenin ilk sünneti,akşamın sünneti gibi ifadeler kullanmıştır.Yoksa hiç bir sahih hadiste Allah Rasûl'ü sabahın sünnetini iki rekat kıldı,öğlenin son sünnetini iki rekat kıldı diye geçmez.Yukarıda da belirttiğimiz gibi ilgili rivayetlerde öğleden önce,öğleden sonra,yatsıdan sonra vb.ibareler geçer.Bu bilgileri vermemizin sebebi şu ki beş vakit namazın sünnetleri dediğimiz namazlar farz değillerdir.Adı üstünde kılınması sünnet olan zorunlu olmayan namazlardır.Bir müslüman beş vakit namazın farzlarını kılarsa namaz kılmama günahından kurtulmuş,Allah'ın emrine uyduğu için de sevaba girmiş olur.Ancak bu namazları kılmadığı için sevaplarından mahrum olur.Nitekim Rasûlullah farzlar dışında on iki rekat namaz kılana Allah'ın cennette ev yapacağını söylemiştir.Ama tekrar belirtelim ki bu namazlar farz değildir.Maalesef birçok müslüman bu namazları farz gibi görmekte,terk etmeyi de büyük günah saymaktadır.Ancak Allah Rasûlü'de müekked dediğimiz sünnet namazları dahi az da olsa terk etmiştir.Bu şekilde Rasûlullah bizlere bu namazların farz olmadığını fiilen öğretmiştir.Bizler şunu demiyoruz:''Bu namazları
hiç kılmayın,sadece farzlarla yetinin.'' Bizler sadece bu namazların farz olmadığını,kılınmadıkları takdirde günah olmadığını,kılındıklarındaysa büyük sevabı olduğunu söylüyoruz.Ancak bir müslümanın sürekli beş vakit namazın sünnetleri dediğimiz bu namazları terk etmesinin de hoş olmadığını ama ara ara terk etmesinde ise hiç bir beis olmadığını çünkü Rasûlullah'ın dahi terk ettiğini ifade etmeliyiz.Unutmamalıyız ki bu dinin sahibi Allah'tır.Bizler Allah'ın farz demediği bir şeye farz demekten son derece sakınmalıyız.Rabbimiz Hacc 78'de bize bu dinde yani İslam'da hiç bir zorluk yüklemediğini belirtmiştir.Bize düşen de kolaylık dini olan İslam'ı zorlaştırmamaktır.
KAYNAKÇA
1-KUR'ÂN YOLU MEÂLİ,17.BASKI,ANKARA 2023
2-DELİLLERİYLE HANEFİ FIKHI,KARINCA POLEN YAYINLARI,EYLÜL 2019
3-ABDULLAH FEYZİ KOCAER,SAHÎH-İ BUHÂRÎ MUHTASARI TECRÎD-İ SARÎH TERCÜMESİ,AĞUSTOS 2019 KONYA
4-CELÂLEYN TEFSÎRİ,DÂRU'L KÜTÜBİ'L İLMİYYE,2005